HUZURSUZ BAĞIRSAK SENDROMU (SPASTİK KOLİT, İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU)

Karın ağrısı,şişkinlik,ishal ve kabızlık gibi dışkılama alışkanlığında değişiklikle seyreden, bilinen organik  bir sebebi olmayan, stres ile yakından ilgili olduğu saptanan, bağırsağın fonksiyonel bir sorunudur. Huzursuz bağırsak sendromu,spastik kolon, spastik kolit, irritabl bağırsak sendromu, irritabl kolon, hassas bağırsak gibi pek çok tanımlama yapılsa da biz  bu makalede  kısaca İBS (İrritabl Barsak Sendromu) olarak bahsedeceğiz.  Her ne kadar spastik kolon ya da kolit  şeklinde de tanımlanabiliyor olsa da, bu durumu bağırsağın diğer inflamatuar hastalıkları (Ülseratif kolit,Crohn gibi.)  ile karıştırmamakta fayda var. Çünkü İBS’de iltihabi bir durum söz konusu değildir.

Tüm dünyada görülmekte olan bu hastalığa kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha fazla rastlanır. 20 ile 50 yaşları  arasında daha sık olmakla birlikte, çocuklarda da görülebilen bu durumdan, toplumun yaklaşık  %30’ u muzdariptir. Anksiyete, depresyon, panik bozukluğu olanlar ve  hipokondriyaklarda İBS na daha fazla rastlandığından, tam olarak ispatlanamamış olsa da piskiyatrik rahatsızlıklar ile IBS arasındaki bir ilişki olduğu kuvvetle muhtemeldir.

İBS Nedenleri Nelerdir?                                                                                                            

Her ne kadar İBS nin nedenleri tam olarak bilinmese de, yapılan çalışmalarda bağırsakla beyin ya da bağırsak duvarındaki kaslar ile sinir sistemi arasındaki iletide bozukluk olduğu saptanmıştır. Bu ileti bozukluğu nedeniyle, dışkıyı atmaya çalışan bağırsakta birbiriyle uyumsuz hareketler olduğu ve bunun sonucunda da bağırsak kasında aşırı bir hassasiyet ve huzursuzluk oluştuğu düşünülmektedir.

İBS Gelişimini Kolaylaştıran Nedenler (Risk Faktörleri) Nelerdir?

• Lifli besinleri az tüketmek.
• Kahve, çay, kola, alkol, baharatlı yiyecekler, süt gibi besinleri sık tüketmek.

Her yiyecek herkeste aynı şikayeti oluşturmaz.  Bu durum sindirim sisteminin  yiyeceklere verdiği yanıtın kişiden kişiye çok değişken olmasından kaynaklanmaktadır.

• Duygusal sıkıntılar ve ishal yapıcı (laksatifler) ilaçlar kullanmak ( Bunlar hastalığa neden olmasalar da şikayetlerin başlamasına ve artmasına yol açabilirler).
• Bazı enfeksiyonlar sırasında hastanın şikayetleri artabilir.
• İlaçlar, kadınlarda adet dönemi ve psikolojik sorunlar belirtilerin artmasına neden olabilir ( Stres, bu hastalarda barsak kasılmalarını arttıran ve belirtilerin artmasına neden olan en etkili sebeplerden biridir).

İBS Belirtiler Nelerdir?

Dışkılama ya da gaz çıkartmakla hafifleyen karın ağrısı İBS için tipik bir bulgudur.

• Yemeklerden sonra görülen ve dışkılama veya gaz çıkartmakla kaybolan karın ağrısı (Stres, soğuk, bazı yiyecekler ve bazı ilaçlar ağrıyı arttırır).

• Şişkinlik,aşırı gaz  (Sıklıkla kemer gevşetme ihtiyacı duyulur).
• Dışkılama alışkanlığında değişiklikler:Dışkılama sıklığında,süresinde,şeklinde değişiklikler (Kalem gibi veya keçi pisliği şeklinde tarif ederler).
• Kabızlık, ishal veya her ikisinin dönüşümlü görüldüğü kabızlık-ishal atakları.
• Mukuslu dışkılama (Dışkı ile birlikte sümüksü mukus gelmesi).
• Ani gelişen  şiddetli bir dışkılama hissi.
• Sürekli ıkınma hissi (tenesmus) (Yetersiz dışkılama,  dışkıyı tam boşaltamama veya  bitmemişlik hissi).
• Midede ekşime ve yanma, bulantı, kusma, geğirme,yellenme vb.

• Halsizlik, güçsüzlük, baş dönmesi, bayılma, terleme, çarpıntı, yüzde kızarma, nefes darlığı, derin nefes alamama.
• Barsak dışı şikayetler; adet düzensizlikleri özellikle ağrılı adet görme, idrar kesesinin gerilmesi, safra kesesi ve yollarına ait bozukluklar
• Psikolojik bozukluklar, kaygı, saldırganlık, suçluluk hissi, depresyon vb. görülebilir.
• Kadınlarda adet dönemlerinde şikayetler belirginleşebilir.
• Migreni olanların % 25 de beraberinde İBS de görülmektedir.

Bu belirtiler herkeste farklı düzeylerde de olsa İBS nin sık rastlanan belirtileridir. Ancak yukarıda bahsedilen belirtiler, orta ve ileri yaşlarda başlamışsa, giderek şiddetleniyorlarsa, beraberinde kilo kaybı, halsizlik,ateş, iştahsızlık ve kanlı dışkılama mevcutsa ciddiye almalı ve muhakkak bir hekime başvurulmalıdır.

İBS Tanısı Nasıl Konur?

İBS tanısı, bağırsakla ilgili daha ciddi bir hastalığın (tümör,inflamatuar barsak hastalıkları vb…) olmadığı tespit edildikten sonra konur. Ayıntılı hastalık öyküsü tanıda çok önemlidir (Uzun süreden beri  olan karın ağrısı, birbirini takip eden ishal ve kabızlık dönemleri,  buna karşın genel durumda bir bozulma olmaması, geceleri karın ağrısı veya ishal ile uyanmama gibi).  Ayrıntılı bir sorgulamadan sonra fizik muayeneye geçilir.

Fizik muayenede, hasta oldukça sağlıklı görünür. Zayıflama ve kilo kaybı görülmez. Sadece kalın barsak bölgesine uyan karın kısımlarında farklı derecelerde ağrı duyulabilir.

Diğer hastalık ihtimallerini ekarte etmek için laboratuar incelemeleri yapılır. Kan testleri (sedimentasyon, kan sayımı,CRP,tiroid testleri, kalsiyum ve diğerleri) normaldir. Gaitada gizli kan görülmez. Rektosigmoidoskopide ( kalın barsağın ilk kısımlarının endoskopik incelenmesi) barsaklar normaldir. Kolon grafisinde, kalın barsak kıvrımlarında derinleşme ve artma, bazen de kıvrımların kaybolması, kolonun boşalmasından sonra alınan grafilerde tesbih dizisi şeklinde görüntü olabilir. Sindirim sisteminin radyolojik incelenmesi, karın ultrasonografisi, bilgisayarlı tomografi, sindirim sistemi endoskopileri, laktoz ve fruktoz intoleransını belirlemek amaçlı nefes testi, çölyak hastalığını ekarte etmek için ince barsak biyopsisi ve dışkıda parazit taraması yapılabilir.

Tabi tüm bu testler doktorunuzun şüphesi doğrultusunda diğer hastalıkları dışlamak için yapılır. Bu tetkiklerin hangilerinin yapılacağına doktorunuz, hastalık öyküsü ve muayene bulgularına göre karar verecektir.

İBS Hangi Hastalıklarla Karışabilir?

• İltihabi bağırsak hastalıkları(Crohn,Ülseratif Kolit…)
• Bağırsak kanserleri
• Safra kesesi hastalıkları
• Pankreasa ait hastalıklar veya pankreas kanseri
• Gastroenteritler (Mikrobik ishal)
• Çölyak hastalığı
• Fruktoz veya laktoz  tahammülsüzlüğü
• Gıda allerjisi
• Hipo/Hipertiroidi
• Kronik mezenterik iskemi
• Mezenter ven trombozu
• Endometriozis
• Postkolesistektomi sendromu (safra kesesi ameliyatı sonrası)
• Feokromasitoma

İBS Nasıl Tedavi Edilebilir? 

IBS Kanser veya hayatı tehdit eden bir hastalık olmayan İBS, kansere, kanamaya, iltihabi barsak hastalığına (Ülseratif kolit, Crohn hastalığı) da  neden olmamaktadır. Ne yazık ki bilinen net bir tedavi protokolü de yoktur. Tedavide önemli olan; IBS’na neden olduğu veya şiddetlendirdiği düşünülen stres faktöründen uzak durulmasıdır. Çoğunlukla stresin azaltılması, davranış terapisi, gevşeme egzersizleri ve biofeedback, IBS bulgularının hafiflemesine yardımcı olmaktadır.

Diyet alışkanlıklarında yapılacak değişiklikler ile günlük diyete zor öğütülebilen ve barsak pasajını hızlandıran yiyeceklerin eklenmesi bulguları azaltabilir. Yumuşak kıvamlı dışkılamaya yardımcı olacak şekilde beslenmeye dikkat edilmelidir.

• Bol su tüketilerek dışkının yumuşak olması sağlanmalıdır.
• Dışkı yumuşatıcı yiyecekler (Psyllium tohumu-karnıyarık otu) diyete eklenmeli.
• Kepekli yiyecekler, meyveler (Üzüm,portakal,erik..), salata ve sebzeler (kabak, brokoli, yeşil fasulye, ıspanak vb) gibi yiyecekler tüketilmeli.
• Yüksek proteinli yiyecekler ve düşük yağlı yiyecekler tavuk, hindi, balık, yağsız et, süt, düşük yağlı peynir tüketilmeli.
• Lifli yiyecekler (Sodyum ve şeker oranı düşük, her çay kaşığında 6 gram kadar fiber (posa-lif) olmalıdır).
• Şikayetleri özellikle artıran bazı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Örneğin; laktoz intoleransı varsa süt ve süt ürünlerinden, gluten intoleransı varsa buğday, arpa,yulaf, çavdar gibi gluten içeren yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
• Kafeinli içecekler,alkol ve aşırı yağlı yiyeceklerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır.
• İBS yakınmalarını azaltan bazı bitki çayları (Rezene, nane, papatya.melisa vb..)tüketilebilir.

Yoğun şikâyeti olanlarda; barsak kaslarına etki ederek kasılmaların normale dönmesini sağlayan bazı ilaçlar önerilse de, bu ilaçlar sadece bulguların kontrol altına alınmasına katkı sağlamakta, ancak mevcut hastalığı tamamiyle iyileştirmemektedir. Yanısıra; en önemli tetikleyicilerden biri  stres olduğundan  ve  düşük doz antidepresan kullanımının IBS bulgularını rahatlattığı gözlendiğinden  psikiyatri desteği ve psikiyatrik ilaç tedavileri denenebilir.

(Görseller alıntıdır).

Tedavide;  kurulan  hasta – hekim ilişkisi, hastanın güveninin sağlanması, hastanın  ruhsal yapısı oldukça önemlidir.  Bu hastalığın hayatı tehdit etmediği  veya kansere sebep olmadığı , ancak şikayetlerin  zaman zaman şiddetlenip, kaybolacağı ve hastalığın ömür boyu sürebileceği hasta tarafından bilinmesi tedavi başarısını arttıran önemli bir husustur.

.